Muzyka i śpiew ludowy Podkarpacia

Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie zaprasza na wystawę multimedialną pt. „Muzyka i śpiew ludowy Podkarpacia”. Wystawa i towarzyszący jej katalog mają na nowo zaprezentować zapomniane już w części zasoby fonograficzne Muzeum w sposób nowoczesny i multimedialny.

Jeszcze 60 lat temu muzyka, dźwięk był czymś wyjątkowym. Trudno dziś zrozumieć to nam, żyjącym w świecie wypełnionym dźwiękami, często nawet hałasem. Mimo tego śpiew, gra na instrumencie, taniec jest udziałem tylko części społeczeństwa. Te umiejętności (poza zawodowym muzykowaniem na instrumencie) były dawniej czymś naturalnym. Śpiewano dziecku w kołysce, przy pracy, w kościele, śpiew towarzyszył wszystkim ważnym obrzędom: dorocznym i rodzinnym. W pieśni wyrażano uczucia, przekazywano normy wiejskiej obyczajowości. Pieśń informowała o ważnych wydarzeniach, moralizowała, a także bawiła. Śpiew towarzyszył również zabawie z muzyką jako przyśpiewka do tańca.
Taniec był wyjątkową formą spędzania wolnego czasu a także świętowania. Urządzano małe potańcówki zimą w domach, latem na ogrodzie przy akompaniamencie jednego muzykanta (skrzypka, harmonisty), które wieńczyły zespołową pracę sąsiadów i znajomych (darcie pierza, siekanie kapusty, prządki) albo nawet bez szczególnej okazji. Obok tej ludycznej funkcji, pełnił również funkcję obrzędową. W okresie Bożego Narodzenia tańcem kończyło się kolędowanie dla panien, w zapusty tańczono w karczmie na len i konopie. Taneczną, zarówno obrzędową jak i ludyczną, kulminacją było wesele.
Ważną funkcję w muzycznym życiu wsi pełnili muzykanci. Mogli zostać nimi tylko wyjątkowo uzdolnieni, gdyż odbiorcy muzykanckich „usług” szybko weryfikowali ich umiejętności. Z racji swej wyjątkowej pozycji społecznej jaką dawał muzykantom ich zawód, pozostawali na długo w pamięci wiejskiej społeczności, często pozostawiając po sobie materialne pamiątki w postaci instrumentów muzycznych.
W ten dawny świat dźwięków otaczający mieszkańców podkarpackich wsi wprowadza wystawa „Muzyka i śpiew ludowy Podkarpacia”. Widz jest prowadzony poprzez kolejne etapy ludzkiego życia – od narodzin do śmierci – poznając charakterystyczne dla tych etapów obrzędy (rodzinne i doroczne) i towarzyszącą im muzykę. Prezentowane na wystawie nagrania dźwiękowe pochodzą z archiwum Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie. Zostały zrealizowane podczas badań terenowych w latach 1964-74. Wykonawcami były głównie osoby urodzone na przełomie XIX i XX wieku, które pamiętały jeszcze dawne pieśni i muzykę funkcjonujące w ich naturalnym kontekście obrzędowym i sytuacyjnym.
Na wystawie prezentowane są także wybrane sylwetki śpiewaków i muzykantów, działających na Podkarpaciu po II wojnie światowej. Są oni kontynuatorami dawnych muzycznych tradycji Podkarpacia, chociaż w nowym kontekście, bo przeniesionych z wiejskiej izby na scenę.
Materialnym dziedzictwem kultury muzycznej wsi są przede wszystkim instrumenty muzyczne i dlatego mają one na wystawie szczególne miejsce. Każdy z nich jest świadectwem muzykanckiej pasji. Niemal wszystkie są wytworami wiejskich stolarzy-lutników, samorodnych budowniczych cymbałów, bębnów. Do fabrycznych instrumentów należą jedynie harmonie oraz klarnety. Prezentowane instrumenty pochodzą z kolekcji Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie.
Termin „folklor muzyczny” wśród ogółu społeczeństwa przywołuje obraz wiejskiego festynu lub dożynek, grającą skocznie, wesoło kapelę w strojach ludowych. Wystawa pozwoli zwiedzającym zweryfikować swą wiedzę nt folkloru muzycznego. Pozwoli odkryć także inne jego oblicze: powagę archaicznych pieśni obrzędowych, bogactwo kolęd świeckich i pieśni miłosnych, melorecytacyjny charakter dawnych kołysanek, grozę pieśni pogrzebowych, muzyczną różnorodność tradycyjnych ludowych tańców.
Wystawie towarzyszy katalog wraz z dołączoną płytą CD zawierającą m.in. materiał muzyczny prezentowany na wystawie.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego