Fajermani z Raniżowa

Grupa powstała w latach 50. XIX w. z inicjatywy proboszcza księdza kanonika Franciszka Wincentego Szaynoka, który objął probostwo w parafii Raniżów w 1848 roku. Był znanym działaczem ruchów narodowo – wyzwoleńczych, za co był więziony przez władze austriackie. Na mocy amnestii, ogłoszonej przez Gubernatora Galicji hr. F. Stadiona w czasie Wiosny Ludów, został zwolniony z więzienia i wówczas objął probostwo w raniżowskiej parafii. Od początku swojej posługi czynił starania w celu zorganizowania Straży Grobowej, która przypominałaby Gwardię Narodową z okresu Wiosny Ludów. Jego starania powiodły się, bardzo szybko znalazł chętnych mężczyzn do pełnienia tejże służby. Nie wiadomo, czy od początku swego istnienia Straż Grobową nazywano Fajermanami ale z pewnością pod koniec XIX wieku już ta nazwa się pojawia, prawdopodobnie z powodu tworzenia się Straży Ogniowej w Raniżowie (utworzono ją w 1876 roku: Straż Grobowa została tu utworzona wcześniej niż Ogniowa).

Głównym zadaniem Straży Grobowej było pełnienie warty przy Grobie Pańskim w okresie Wielkiego Tygodnia ale pełniła ona także i inne honorowe służby- w procesji na Boże Ciało, przy uroczystościach religijno – patriotycznych, przy powitaniach i pożegnaniach wizytujących parafię biskupów. Z tej okazji tworzono banderie konne, towarzyszące uroczystościom związanym z taką wizytą. Obecnie biorą udział w procesji na Boże Ciało i przy ślubach członków Straży z Raniżowa. Wyjątkowo także pełnili wartę w trakcie mszy świętej, odprawianej po śmierci papieża Jana Pawła II.

W Wielki Czwartek Straż Grobowa pomaga w kościele przy urządzaniu Grobu Pańskiego.

W Wielki Piątek Służba przy Grobie Pańskim rozpoczyna się w Raniżowie od Drogi Krzyżowej, która jest organizowana jako pochód ulicami miejscowości do kapliczek i ważnych miejsc na terenie Raniżowa. Zatrzymując się przed stacjami Meki Pańskiej członkowie Straży robią „zwrot na wprost”, a na słowa „Kłaniamy Ci się Panie Jezu Chryste…” nie klękają lecz Żołnierze pochylają do przodu halabardy a Komendant i Rozprowadzający podnoszą szablę do góry i przyciskają jej rękojeść do ust. Liturgia Wielkiego Piątku najczęściej rozpoczyna się o 19. Na kilka minut wcześniej Straż w dwuszeregu wchodzi do kościoła. Tu przyklękają i ustawiają w dwuszeregu przy ławkach, od strony głównego przejścia do ołtarza. Tak stoją na baczność przez całe nabożeństwo, jedynie w trakcie Komunii św. Komendant daje znak szablą i oba szeregi zstępują do środka, tworząc 1 rząd. Po jej zakończeniu powracają na dawne miejsca. Czterej pierwsi Żołnierze, stojący za Starszyzną przenosi figurę Jezusa do Grobu (mają przy tym założone białe rękawiczki). Po nabożeństwie Straż obejmuje warte przy Grobie Pańskim. Komendant lub Rozprowadzający każdorazowo przyprowadza i odprowadza do pełnienia warty dwóch Żołnierzy, którzy stają w pozycji na baczność po obu stronach Grobu. W Raniżowie warta jest pełniona przez całą noc.

W Wielką Sobotę Straż pełni wartę nieprzerwanie aż do momentu rozpoczęcia liturgii Wielkiej Soboty. Przed samym rozpoczęciem liturgii Żołnierze ustawiają się wokół placu z ogniskiem, a Dowódca idzie do kościoła po pełniących wartę Żołnierzy. Zdejmując wartę wychodzą na zewnątrz i ustawiają się w utworzonym wcześniej kręgu. Po poświęceniu wchodzą do kościoła i stoją jak w trakcie Wielkiego Piątku (wówczas warta przy Grobie nie jest pełniona).

W Wielką Niedzielę Wszyscy członkowie Straży przed rozpoczęciem rezurekcji maszerują do kościoła, ustawiając się tak, jak w poprzednie dni. Oczekują na ustawienie się procesji i razem z nią wychodzą z kościoła. Czterech Żołnierzy, którzy nieśli figurę Chrystusa do Grobu w trakcie nabożeństwa w Wielki Piątek niesie baldachim rozpostarty nad monstrancją, niesioną przez księdza proboszcza. Po obu stronach baldachimu idzie Starszyzna, za nią pozostali Żołnierze. Po trzykrotnym obejściu kościoła wszyscy wchodzą do środka. Straż ustawia się w zwykłym porządku. W trakcie rezurekcji kościelny lub ksiądz zbiera datki od zgromadzonych w kościele wiernych na tacę i zwyczajem jest, że wówczas towarzyszy mu dwóch Żołnierzy oraz ministrant z palącą się świecą (ten zwyczaj jest pamiętany przez wszystkich Informatorów i określany jako dawny). Po zakończeniu mszy ksiądz zapowiada pokaz musztry w wykonaniu straży. Cieszy się ona dużym zainteresowaniem, wszyscy chętnie składają dobrowolne datki na jej rzecz. Bezpośrednio po zakończeniu musztry wszyscy członkowie Straży, także Straży Ogniowej (uczestniczy we wszystkich nabożeństwach Wielkiego Tygodnia, Drodze Krzyżowej i Rezurekcji) udają się do domu parafialnego na śniadanie. Po śniadaniu odbywa się przyjęcie nowych członków Straży i ewentualnie przekazanie dowództwa nowemu Komendantowi.

Materiały zebrane przez Jolantę Dragan podczas badań terenowych przeprowadzonych w 2012 r. w ramach projektu „Turki – podkarpaccy strażnicy tradycji wielkanocnych”.