Malowane igłą

Na wystawie „Sentencje i gadki z kuchennej makatki” można zobaczyć nie tylko makatki z Polski i innych krajów europejskich, ale również można prześledzić etapy ich powstawania.

Najczęściej makatki w formie półproduktu (płótno z nakreślonym wzorem) nabywano na targach, jarmarkach, bazarach, od wędrownych handlarzy i w sklepach z włókienniczą oraz pasmanteryjną galanterią. Wykonywano je z bawełnianych tkanin fabrycznych, prawie zawsze o splocie płóciennym. Niekiedy przeznaczano na nie płótna samodziałowe tkane przeważnie z przędzy  lnianej, niekiedy konopnej, sporadycznie bawełnianej.

Pierwotnie zdobiły je wyłącznie wzory konturowe wyszywane według linii zaznaczonych na tkaninie, haftowane prawie zawsze sznureczkiem (ścieg wodny).  W późniejszej fazie „mody makatkowej” pojawiały się na nich także wyszycia płaskie wykonywane ściegami atłaskowymi (płaskim i cieniowanym) oraz motywy wyszyte krzyżykiem równoramiennym.

Do wyszyć konturowych  używano początkowo nici w jednym kolorze. W wielu krajach, między innymi w Niemczech, Holandii i Polsce były one najczęściej niebieskie, na Słowacji i Węgrzech czarne, na Ukrainie czerwone. Od lat 60. XX w. hafty te stawały się coraz częściej wielobarwne, niekiedy wręcz pstrokate. Natomiast hafty płaskie i krzyżykowe były na ogół wielokolorowe, rzadziej jednobarwne i wtedy zwykle niebieskie, czarne i czerwone.

Do wyszywania używano przede wszystkim  nici wyrobu fabrycznego, sporadycznie tylko  farbowanych domowymi  sposobami. Bardzo często brzegi makatek obszywano tasiemkami (najrzadziej ten dodatkowy typ zdobienia stosowany był w Polsce). Tasiemki te najczęściej były dwubarwne (na białym tle zwykle czarne, czerwone lub  niebieskie motywy). Ponadto brzegi makatek mogły być wykończone poprzez podszycie krawędzi rzędami krzyżyków, ściegu kurpiowskiego, zakopiańskiego lub dzierganego albo przez przeszycie na maszynie.

Serdecznie zapraszamy na wystawę „Sentencje i gadki z kuchennej makatki”, dostępną do końca września!

Elżbieta Piskorz-Branekova