S- jak strój ludowy

Franciszek Kotula był również badaczem stroju ludowego. W zbiorach Muzeum znajduje się bogata kolekcja strojów ludowych, która została zapoczątkowana przez Franciszka Kotulę. Zwracał on szczególną uwagę na elementy odzieży w badaniach terenowych. W wielu teczkach zebranych w zbiorze Archiwum Materiałów Terenowych znajdują się opisy nie tylko wyglądu poszczególnych ubiorów, ale również sposobów ich wytwarzania.

Dzięki niemu Archiwum Muzeum posiada duży zbiór fotografii i rysunków, na których znajdują się różne elementy stroju ludowego. Czasem Kotuli udało się namówić informatorów udzielających wywiadów, aby wyciągnęli zapomniane już elementy garderoby i założyli je do zdjęcia, czasem do fotografii takich pozowali pracownicy Muzeum.

Do najcenniejszych archiwaliów dotyczących stroju ludowego należą dwa segregatory zawierające notatki sporządzone przez Franciszka Kotulę podczas badań terenowych, uzupełnione rysunkami detali opisywanych przez niego elementów odzienia.

Był również doskonałym obserwatorem ludzkich charakterów:

W myśl zasady „Zastaw się, a postaw się!”- wszystkie grupy społeczne „wychodziły z siebie”, aby w oczach drugich nie tylko wypaść jak najokazalej, ale i „bliźnich” poniżyć.

„Do wykonania dawnego gorsetu-kamizeli potrzebna była tylko krawczyni. Teraz również hafciarka, wyszywaczka, której rola jest od krawczyni ważniejsza. Kmiece dziewczęta, które lubiły i mogły się stroić, dzięki środkom, nie miały z kolei czasu na wyszywanie gorsetów, zajęte aż nadto pracą w polu i gospodarstwie. A strojne wyszycie gorsetu wymagało wielu dni, czy nawet tygodni mozolnej pracy. W związku z tym wytworzyła się na wsi grupa kobiet- wyszywaczek, rekrutujących się z biednych warstw. Mogły one nie opuszczając domu, a przede wszystkim dzieci, coś dorobić. Bywało, że do tego zajęcia brali się nawet mężczyźni, o artystycznych uzdolnieniach, a z powodu choroby niezdolni do ciężkiej pracy. Wśród wyszywaczek-hafciarek przejawiały się często ciekawe talenty, a nawet „lokalne sławy”. Kobiety te musiały posiadać zmysł kompozycyjny, poczucie harmonii, jeśli chodzi o stosowanie kolorów, sprawność ręki i niezwykłą wprost cierpliwość. Takie nie mogły się opędzić zamówieniom i robocie.

Ale na wsiach były i biedne dziewczęta, w dodatku nie mające uzdolnień zdobniczych, Te często kupowały wełniane, wzorzyste materiały i takimi gorsetami zaspokajały swoje ambicje.

(F. Kotula 1970:  6)

Założyciel Muzeum jest również autorem dwóch części Atlasu Polskich Strojów Ludowych (Strój Rzeszowski z 1951 r. i Strój Łańcucki z 1953 r.), jednych z pierwszych powojennych opracowań dotyczących stroju ludowego. W sumie Franciszek Kotula napisał 16 rozmaitych publikacji dotyczących stroju ludowego:

1951 Strój rzeszowski, [w:] Atlas Polskich Strojów Ludowych, cz. V,  Małopolska, Z. 13, Lublin;

1952 Z badań nad strojem ludowym rzeszowiaków [w:] Polska Sztuka Ludowa, nr 4-5, s. 212-226

1952 Tkactwo i hafciarstwo rzeszowskie. [w:] Nowiny Tygodnia, nr 3 s. 3.

1953 Pochodzenie stroju Rzeszowiaków. [w:] Nowiny Tygodnia nr 49 s. 1.

1952 Stroje ludowe w województwie rzeszowskim. [w:] Nowiny Tygodnia  nr  51 s. 3.

1954 Łańcucki ośrodek tkacki w XVII i XVIII w., [w:] Kwartalnik Historii Kultury Materialnej , nr 4 s. 664—675, 828—830, sum. 837—839

1954 Poszukiwanie metryk dla stroju ludowego, Rzeszów;

1955 Strój łańcucki, [w:] Atlas Polskich Strojów Ludowych, cz. V, Małopolska, Z. 5, Wrocław;

1956 O szacunek dla stroju ludowego , [w:] Życie Kulturalne Ziemi Rzeszowskiej r. 2: nr 3 s. 9

1958 O polską kostiumologię; ludową. Na marginesie książki Janiny Przeworskiej „Ubiory ludowe”. [w:] Rocznik Województwa Rzeszowskiego r. 1: 1958 nr 2 s. 77—83.

1958 Wełniane spódnice i owce. (O Harcie — wsi tkackiej). [w:] Nowiny Rzeszowskie nr 60 s. 4.

1959 Rańtuchy. Element kultury ludowej w wyposażeniu kościołów,  [w:] Nasza Przeszłość, T. X, Kraków, s. 377-390

1961 Leżajska pannificyna klasztorna w XVII w. i sukiennictwo okoliczne. Współautor Józef Burszta, [w:] Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 1: s. 169—209.

1968 To strój, a nie mundur!, Widnokrąg, nr 27, s. 6

1968 Czyja decyzja? (fałszywe elementy w stroju lasowiackim). [w:] Widnokrąg nr 39 s. 6.

1970 Gorsety ludowe XVIII-XX w. z terenu woj. rzeszowskiego, Rzeszów,