BOCIAN W KULTURZE LUDOWEJ

Jednym z ptaków, który najbardziej kojarzy nam się z polską wsią jest bocian biały. Nic w tym dziwnego, skoro 66% światowej populacji tego gatunku ptaków zamieszkuje naszą ojczyznę. Symbolizuje on m.in. zmartwychwstanie, wiosnę i szczęście. Według wierzeń ludowych Bóg chciał zniszczyć wszelkie insekty, płazy i gady żyjące na ziemi. Włożył je do worka i poprosił pewnego człowieka o wyrzucenie go do morza. Ten jednak z ciekawości otworzył go i wszystko z niego uciekło. Za karę człowiek ten został zamieniony w bociana i ma za zadanie oczyszczać świat z wszelkiego robactwa. Może ta właśnie opowieść powodowała, że bocianom (jedynym z pośród tylu gatunków ptaków) nadawało się ludzkie imiona (np. Wojtek, Kajtek).

Przybycie bocianów zapowiadało nadejście wiosny, o czym świadczą przysłowia takie jak:

„Gdy bocian na święty Józef przybędzie, to śniegu już nie będzie.”
„Na Zwiastowanie przybywaj bocianie.”
„Na święty Józef bocian na stodole, szykuj sochę i jedź orać pole.”

 

Pierwszy bocian którego ujrzano danej wiosny wróżył jaki będzie dany rok. Kto ujrzał pierwszego bociana lecącego, tego miał czekać rok szczęśliwy. Kto natomiast pierwszego bociana zobaczył siedzącego w gnieździe, lub stojącego na ziemi, ten spodziewał się chorób i nieszczęść.

Mieszkańcy wsi uważali, że bocian przynosi błogosławieństwo na mieszkańców gospodarstwa, w obrębie którego ten założy swoje gniazdo. Dlatego też wielu gospodarzy próbowało zachęcić je do tego, stawiając na pobliskich drzewach lub dachach swoich chat koła od wozów, kawałki czerwonych tkanin lub jakieś błyszczące przedmioty, które miały przyciągnąć ich uwagę.

Wierzono również, że bociany wyczuwają złych ludzi i nie znoszą gniewu i złości. Dlatego też, jeżeli w obrębie gospodarstwa ktoś popełnił jakiś niegodziwy czyn, bociany opuszczały je i nigdy nie wracały.

Wizerunek bociana występował przy okazji różnych obrzędów. W Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku znajduje się ciekawy eksponat: bocian z waty wykonany przez Czesławę Kłapkowską z Komborni, który był prezentem wręczanym z okazji Chrztu św.

Poniżej wiele ciekawych eksponatów ukazujących bociany, które można było zobaczyć w Muzeum Etnograficznym na wystawie „Ptasim kluczem…”