15 MAJA- ŚW. ZOFII

Imię Zofia, czyli Sophia pochodzi z języka greckiego i oznacza mądrość, która w chrześcijaństwie była odnoszona do Bożej Mądrości – Hagia Sophia.

Jedną z najbardziej znanych świętych chrześcijańskich jest święta Zofia – święta Kościoła katolickiego, prawosławnego, ormiańskiego, koptyjskiego i syryjskiego.

Podobnie jak wielu innych świętych z początków chrześcijaństwa, jest ona postacią zagadkową. Wprawdzie znane są jej hagiografie, ale powstały późno i zawierają wiele sprzecznych treści.

Sytuację komplikuje fakt, że istniały dwie święte o tym imieniu: Zofia – dziewica i męczennica oraz Zofia – wdowa, matka trzech córek o imionach – Wiara, Nadzieja, Miłość (gr. Pistis, Elpis, Agape, łac. Fides, Spes,Caritas). Warto dodać, że imiona tych córek są bardzo popularne na całym świecie: w Rosji i Bułgarii (Wiera, Nadzieżda i Lubow), jak również w krajach anglojęzycznych (Faith, Hope i Charity).

Pierwsza ze wspomnianych Zofii, zwana też Zofią z Rzymu (a według tradycji tzw. zimna Zośka), to dziewica i męczennica. Należała ona do grupy męczenników Kwarta, Kwinta, Sulpicjusza i Trofima i poniosła śmierć ok. 303 r. w czasie prześladowania chrześcijan za Dioklecjana. Według tradycji poświadczonej przez dwa itineraria z VII w. oraz życiorysu Hadriana I pochowana została na cmentarzu przy Via Latina.

Druga z nich była wdową, mającą trzy córki, według pochodzących z VII i VIII w. żywotów świętych żyła w II lub III w. Jeden z jej żywotów mówi, że żyła w Rzymie za czasów panowania Hadriana I. Władze dowiedziały się, że rodzina wyznaje Chrystusa i Zofia została wezwana przed namiestnika. Żeby oczyścić się z zarzutów, kobiecie nakazano oddać cześć bogini Dianie, a gdy zdecydowanie odmówiła – na oczach matki poddano wymyślnym torturom jej dzieci. Zofia wspierała córki i zachęcała do mężnego przyjęcia męczeństwa. Namiestnik zdumiony nieugiętą postawą kobiety zostawił Zofię przy życiu, ale Zofia zmarła wkrótce po śmierci córek na ich grobie – z rozpaczy. Inna wersja przekazuje, że Święta była torturowana i umarła wraz z córkami. Wg jeszcze innej wersji Zofia miała pochodzić z Mediolanu i tam też miała ponieść wraz z córkami śmierć męczeńską.

Około VII w. zaczęto utożsamiać męczennicę Zofię ze świętą Zofią, matką trzech córek: Wiary, Nadziei i Miłości.

Kult św. Zofii pojawił się we wczesnych wiekach chrześcijaństwa zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Być może już papież Paweł I (756-767) przeniósł ich relikwie z rzymskiego cmentarza przy Via Aurelia lub przy Via Appia do wybudowanego przez siebie kościoła S. Silvestro in Capite w Rzymie (dziś. Bazylika św. Sylwestra i św. Marcina w Monti). Według innych źródeł do rozwoju kultu św. Zofii przyczynił się papież Sergiusz II (844-847) i to on przeniósł jej relikwie pod ołtarz do kościoła S. Martino ai Monti.

W średniowiecznej Europie były odprawiane tak zwane „msze św. Zofii” podczas których wierni prosili Zofię o wstawiennictwo i uwolnienie od biedy, ubóstwa i chorób.

Część relikwii papież Hadrian I podarował św. Remigiuszowi biskupowi Strasburga, Relikwie miały zostać umieszczone w klasztorze dla kanoniczek w Eschau (Alzacja). Prawdopodobnie stamtąd kult Zofii trafił na polskie ziemie. W Polsce  kult św. Zofii notowany jest od wieków. Kilka kościołów nosi jej imię, m. in. święta Zofia była czczona od wieków w Bobowej w Małopolsce. Już w XIV w. istniał tam kościół pod jej wezwaniem (najbardziej znaną na świecie świątynią poświęconą św. Zofii jest Hagia Sophia w Konstantynopolu).

W 1410 roku erygowano w Krakowie Bractwo św. Zofii, przy kościele św. Marka. Członkowie zobowiązani byli do udziału w nabożeństwach w intencji zbawienia dusz ludzkich.

Wspomnienie liturgiczne Świętej w Kościele katolickim obchodzono 15 maja (wspominają ją też  polskie kalendarze protestanckie).

Św. Zofia jest wzywana w niedoli i w przypadku szkód wyrządzonych przez mrozy, a jej imieniem określono charakterystyczne w Polsce zjawisko klimatyczne tzw. „zimna Zośka”.

Ze  św. Zofią związane są przysłowia:

1. Na świętą Zofiję deszcz po polach bije.
2. Święta Zofija kwiaty rozwija.
3. Dla świętej Zosi kłos się podnosi.
4. Każda Zosia dobra gosposia.
5. Kto sadzi kapustę na świętą Zofiję, to mu ta kapusta wygnije.

Inga Kunysz