26. 03. 2019 r. przypada 119 rocznica urodzin patrona naszego Muzeum- Franciszka Kotuli.

Franciszek Kotula urodził się 26 marca 1900 r. w Głogowie Małopolskim, a zmarł 22 kwietnia 1983 r. w Rzeszowie. Z zawodu był nauczycielem historii, ale od najmłodszych lat pasjonował się kolekcjonerstwem regionalnym. Geneza tej pasji tkwiła korzeniami w czasach dzieciństwa i pracy nauczycielskiej.

Wkrótce po zakończeniu I wojny światowej zaczął zbierać wychodzące z użycia przedmioty gospodarskie, zniszczone dokumenty, stare obrazki oraz spisywać lokalne opowieści i podania. Był przy tym bardzo wnikliwym i dociekliwym obserwatorem. Już będąc nauczycielem, swoje zbiory archeologiczne i etnograficzne wykorzystywał w pracy jako pomoce dydaktyczne.

W 1935 r. Towarzystwo Regionalne Ziemi Rzeszowskiej zleciło mu utworzenie Muzeum Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej z funkcją kustosza. Miał wtedy 35 lat i od tej chwili związał się z muzealnictwem na całe życie. W latach 1940-1943 pełnił jednocześnie funkcje: kierownika szkoły podstawowej w Zwięczycy i kierownika Muzeum Miejskiego w Rzeszowie. Przez całą okupację sprawował pieczę nad zbiorami muzealnymi, a nawet je powiększał i zabezpieczał, by po wyzwoleniu Rzeszowa w sierpniu 1944 r. przystąpić do dalszego ich gromadzenia. Po wojnie Franciszek Kotula pełnił funkcję dyrektora Muzeum Okręgowego w latach 1950-1959, a następnie kierownika Działu Etnograficznego do czasu przejścia na emeryturę w 1970 r.¹

Muzealnictwo było niezwykle istotne w życiu Franciszka Kotuli, co wnioskować można nie tylko zapoznając się z jego biogramem, ale również czytając jego niezwykle żarliwe wypowiedzi dotyczące tej profesji.

Muzealnictwo, nie w sensie zjawiska społecznego, ale indywidualnego zawodu – to nie rzemiosło, posada, urząd; to powołanie, posłannictwo niemal, jak każda inna sztuka. Realizacje instynktu, przekaz pokoleń sprzed tysiącleci. To nie fantazja, to REALIZM. Jest to utrzymywanie ciągłości między bardzo odległymi pokoleniami ludzkiej rodziny. Żeby nie zapominać o tych co odeszli – przedtem przekazawszy nam, wszystko co tylko mieli – a tym co przyjdą mówić: Pamiętajcie, ile zawdzięczacie TAMTYM. Do tych PRAWD można dojść różnymi drogami. Najkrótsza i najpewniejsza z nich, to KOLEKCJONERSTWO; świadome. BADAWCZE. Kto tego nie uznaje, nigdy nie będzie muzeologiem. Przechodząc obok zabytków obojętnie lub urzędniczo, nie tylko muzeolog, ale każdy inny, nie potrafi zrozumieć tak bliźnich jak i – co gorsza –siebie.²

Warto o tym pamiętać, szczególnie w obecnych czasach, gdy kultura nierzadko spychana jest niejako na margines, a przecież to ona kształtuje nas jako jednostki tworzące społeczeństwo, w którym na co dzień żyjemy.

1. Elżbieta Dudek- Młynarska, Franciszek Kotula (1900-1983) – badacz, kolekcjoner, regionalista. Portret założyciela Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie.
2. Franciszek Kotula, Zbieractwo i badawczość, maszynopis w Archiwum Muzeum Etnograficznego im F. Kotuli.

Na fotografii młody Franciszek Kotula. Zdjęcie wykonane ok. 1930 r. przechowywane jest w Archiwum Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie.