Ludowe instrumenty muzyczne Podkarpacia

Ekspozycja ukazuje bogactwo ludowego instrumentarium na Rzeszowszczyźnie. Składają się na nią zarówno proste narzędzia dźwiękowe tj. kołatki, terkotki, gwizdki i piszczałki pełniące funkcję instrumentów sygnałowych czy zabawek dziecięcych, jak i bardziej zaawansowane konstrukcyjnie skrzypce i basy oraz skomplikowane w budowie cymbały, harmonia i lira.

Zestawione obok siebie aranżacje składu kapel ludowych z końca XIX w. i z okresu międzywojennego obrazują przeobrażenia w ludowym instrumentarium, które były efektem pojawienia się na wsi instrumentów profesjonalnych. Trafiały one do ludowych kapel wraz z powracającymi z wojny żołnierzami – muzykami. Niektóre z tych instrumentów ( klarnet, trąbka ) zadomowiły się w kapelach na dobre. Podobnie rzecz się ma z harmonią, obecnie zastępowaną akordeonem, będącym niemalże podstawą ludowego muzykowania.

Harmonia celowo wyeksponowana została oddzielnie, wraz z innymi instrumentami funkcjonującymi niezależnie od kapel, tj. cymbałami i lirą korbową. Te trzy instrumenty towarzyszyły niejednokrotnie wędrownym „dziadom” – śpiewakom. Ostatni z nich – lira, stała się symbolem dziada – wieszcza, którego misja stała w sprzeczności z polityką władz PRL. Zniknęła więc instytucja dziada — lirnika, a wraz z nią dziadowska lira. Jednak nie na długo. Obecnie instrument ten przeżywa swój renesans związany z ruchem folkowym. Prezentowana lira jest współczesną rekonstrukcją autorstwa S. Wyżykowskiego.

Do ciekawostek prezentowanych na wystawie należą basy i skrzypce tzw. „dłubane” – wykonane przez samorodnych wiejskich lutników – w jednym kawałku drewna, a także dzwonki z ceramiki „siwej”, wykonywane niegdyś przez garncarzy z Zalesia na targ emausowy w Krakowie. Dzwonek był tradycyjnym podarunkiem dla dzieci. Wierzono, że jego dźwięk sprowadza na wiosnę radość i zdrowie.