„Święty Józef kiwnie brodą, idzie zima na dół z wodą”
W Polsce przez całe wieki bardzo gorliwie wypełniano zalecenia Kościoła na Wielki Post. Zwłaszcza na wsiach mięso, nabiał, tłuszcze i cukier całkowicie znikały ze stołów. Żywiono się głównie żurem, ziemniakami i zupą postną, tzw. „kapuśniarką”. Obwarowania nie dotyczyły jednak tylko pokarmów. Odkładano, i dla pewności zamykano na klucz, instrumenty muzyczne, niedozwolona była bowiem muzyka, śpiewy, zabawy i spotkania, a dzieci i młodzież karcono za zbyt głośne śmiechy i krzyki. Wszelkie przejawy życia towarzyskiego zastępowane były wspólnym odmawianiem modlitw.
Znane są jednak momenty, kiedy to odstępowano od tych rygorystycznych reguł.
Jednym z dni w którym obowiązywała dyspensa od wielkopostnych rygorów był dzień 19 marca, kiedy to w kościele katolickim obchodzone jest wspomnienie św. Józefa. Ponieważ jest on patronem dobrych małżeństw, wyjątkowo w tym dniu, pomimo Wielkiego Postu, dozwolone było zawieranie związków małżeńskich. Z data tą powiązane było również rytualne rozpoczęcie wiosny, którą symbolizować miał pojawiający się ok. 19- go marca bocian. Wtedy też rozpoczynano pierwsze, po okresie zimowym, prace rolne. Z dniem św. Józefa związanych jest wiele ludowych przysłów dotyczących zarówno przewidywań meteorologicznych, jak i prac polowych:
Jak na świętego Józefa chmurki, to sadź ziemniaki gdzie górki, a jak pogoda, to sadź gdzie woda.
W Józefa z zimy się śmiej i na grządce kapustę siej.
Gdy na święty Józef bociek przybędzie, to już śniegu nie będzie.
Na świętego Józefa pięknie, zima prędko pęknie.
Przyjdzie święty Józef z pomocą, porówna dzień z nocą.
Święty Józef kiwnie brodą, idzie zima na dół z wodą.
Święty Józef pogodny, będzie roczek wodny.
Bibliografia:
Ogrodowska Barbara, Święta polskie. Tradycja i obyczaj, Warszawa, 1996
Ogrodowska Barbara, Witaj dniu uroczysty. Wielkanoc w Polsce. Tradycja, obrzędy i zwyczaje, Warszawa 2007
Karczmarzewski Andrzej, Ludowe obrzędy doroczne w Polsce południowo- wschodniej, Rzeszów 2011
W galerii zaprezentowano fotografie rzeźb przedstawiające wizerunek św. Józefa, które znajdują się z zbiorach Muzeum Etrnograficznego im. F. Kotuli w Rzeszowie
