Św. Ambroży z Mediolanu

Ambroży urodził się około 340 r. w Trewirze w arystokratycznej rodzinie rzymskiej, jako najmłodsze dziecko prefekta Galii. Podanie głosi, że przy jego narodzeniu rój pszczół usiadł mu na ustach. Gdy przerażona matka chciała odegnać pszczoły siłą, ojciec powstrzymał ją, by rój mógł sam się poderwać i odlecieć. Wydarzenie to potraktowano jako wróżbę, że chłopiec będzie w przyszłości wielkim mówcą.

Po przedwczesnej śmierci jego ojca, matka przeniosła się do Rzymu, aby umożliwić dzieciom odpowiednie wykształcenie. Ukończył tu studium gramatyki, retoryki i prawa. Poznał też dzieła klasycznych autorów rzymskich, oraz podstawy filozofii, a po ukończeniu nauk założył własną szkołę. Ok. 370 r. został mianowany gubernatorem Ligurii i Emilii z siedzibą w Mediolanie. W 374 r. przyjął chrzest i w niezwykłych okolicznościach wybrany został biskupem Mediolanu (rozgorzał gwałtowny spór, gdyż i katolicy i arianie [zwolennicy doktryny teologicznej prezbitera Ariusza], chcieli mieć swojego biskupa – wówczas dał się słyszeć głos dziecięcy wołający: „Ambroży biskupem!” Zgromadzeni uznali to za głos Boży i takiego wyboru dokonali). Początkowo nie chciał się na to zgodzić, ale ostatecznie uznał, że głos ludu jest głosem Boga. Był bardzo gorliwym duszpasterzem i wybitnym mówcą. Jako biskup cieszył się wielkim autorytetem nie tylko u wiernych swojej diecezji, ale nawet u cesarzy. Był pasterzem rozważnym, wrażliwym na krzywdę ludzką, słynął z dobroczynności. Napisał wiele traktatów teologicznych i przyczynił się do reformy liturgii. Pod wpływem jego kazań nawrócił się – późniejszy święty – Augustyn. Ambroży zmarł w Wielką Sobotę, 4 kwietnia 397. Po śmierci pochowano go w Mediolanie, w bazylice noszącej dzisiaj jego imię, obok szczątków świętych męczenników: Gerwazego i Protazego.

Pozostawił po sobie bogatą spuściznę literacką: kazania, pisma moralno-ascetyczne, komentarze do Ewangelii św. Łukasza, hymny i listy. W VII w. zaliczony został do grona czterech „Wielkich doktorów Kościoła” (magni egregii) zachodniego – obok św. Augustyna, św. Hieronima i św. Grzegorza Wielkiego.  

Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest: 7 grudnia w Kościele katolickim (według kalendarza gregoriańskiego) oraz 20 grudnia (Cerkiew prawosławna – według kalendarza juliańskiego). Przedstawiany jest w stroju biskupim z infułą i pastorałem, atrybutami jego są też m.in. księga, krzyż, model kościoła, a zwłaszcza ul ze słomy.

Za sprawą wspomnianej wcześniej legendy o jego narodzinach oraz tego, że w swoich kazaniach po wielokroć przytaczał przykłady z życia pszczelej rodziny, został uznany za patrona pszczelarzy.

Powierzając się jego opiece, pszczelarze w przydomowych pasiekach często umieszczali figury św. Ambrożego.

Mówiono dawniej: „Ambroży w grudniu uprawia ugory”, „Święty Ambroży zimy przysporzy” oraz „Na święty Ambroży poprawią się mrozy”.

Fotografie z publikacji: Święty Izydor wołkami orze… Święci patroni w życiu polskiej wsi, H. Ignatowicz, A. Kosmacz, M. Sawicka, Szreniawa 2016.