Listopadowa zaduma – cmentarze wojenne

Listopad to miesiąc, w którym tradycyjnie odwiedzamy cmentarze, zatrzymując się nad grobami naszych bliskich zmarłych. Na ziemi polskiej gęsto rozsiane są również cmentarze, odwiedzane często podczas wakacyjnych wędrówek, lecz rzadko o tej porze roku – to cmentarze wojenne.

Cmentarze widoczne na załączonych fotografiach należą do Okręgu Cmentarnego Galicji Zachodniej. Ich powstanie związane jest z przebieganiem przez ten teren linii frontu na przełomie 1914 i 1915 roku. Pochowano tu zarówno uczestników walk z grudnia 1914 r. (m.in. żołnierzy Legionów Polskich walczących pod Łowczówkiem), jak i z maja 1915 r. Szczególne skupienia obiektów znajdują się na brzegach rzeki Białej, gdzie do dzisiaj w lasach po obu jej stronach możemy jeszcze spotkać ślady okopów. Duże grupy cmentarzy znajdują się na wzgórzach masywu Wału oraz Lubinki pomiędzy Białą i Dunajcem,  część z nich leży w obrębie masywu Brzanki. W znacznej większości cmentarze te zachowały się w dobrym stanie ze względu m.in. na to, że ich elementy architektoniczne były tworzone z materiałów trwałych, a jedynie w niewielu przypadkach z drewna (krzyże centralne lub nagrobne i płoty).

Obszar, na którym są rozmieszczone ma piękny krajobraz, typowy dla Pogórza Karpackiego. Ze względu na idealne dopasowanie formy cmentarza do rzeźby terenu szczególnie ciekawy jest cmentarz nr 173 w Pleśnej. Uwagę zwraca również cmentarz w Woźnicznej – ze względu na niespotykaną w tym Okręgu formę kopca – kurhanu. Natomiast cmentarze nr 191 w Lubczy, nr 192 w Lubczy, nr 193 w Dąbrówce Szczepanowskiej wyróżniają się ze względu na dobrze zachowane monumentalne pomniki centralne nieraz nawiązujące do wzorców zaczerpniętych z kultury antycznej.

Projektantem większości z nich był Heinrich Scholz – obiekty przez niego zaprojektowane należą do najpiękniejszych i najbardziej udanych w Galicji Zachodniej.

Wszystkie na pewno warte są odwiedzenia!

Inga Kunysz

Bibliografia:

1.Hans Hauptmann, Zachodniogalicyjskie groby bohaterów z lat wojny światowej 1914-1915, przekład H. Sznytka, oprac. J. Drogomir. Muzeum Okręgowe w Tarnowie 1996;

2. Roman Frodyma, Galicyjskie Cmentarze Wojenne, Tom II- okolice Tarnowa. Pruszków: Rewasz 1997; 

3. Roman Frodyma, Cmentarze wojenne z I wojny światowej na ziemi tarnowskiej. Wydawnictwo RUTHENUS – Krosno, 2017.