„Pieta” Jana Stasiowskiego w naszej kolekcji

Jan Stasiowski (1947-2012) urodził się w Brzezinach, w obecnym powiecie ropczycko-sędziszowskim. Od najmłodszych lat przejawiał zainteresowania artystyczne, już w Szkole Podstawowej w Berdechowie występował w przedstawieniach szkolnych. Pochodził z rolniczej rodziny i zajmował się uprawą rodzinnego gospodarstwa.

Posiłkując się jego wspomnieniami zebranymi w zbiorach Archiwum Muzeum Etnograficznego, wiemy że od początku l. 60. zajmował się rysunkiem, a przed odbyciem służby wojskowej (w 1968r .) zaczął rzeźbić w drewnie.

Artysta ten miał problemy psychiczne, które zaczęły nasilać się pod koniec l. 70. I na pocz. l. 80. Chorował na schizofrenię i musiał przyjmować silne leki.

Stasiowski znał się i kontaktował z Władysławem Chajcem z Kamienicy Górnej, którego często odwiedzał.

Franciszek Kotula uważał Jana Stasiowskiego za artystę wizjonera. Jego twórczość, zwłaszcza rysunkowa zdecydowanie odbiega od większości prac innych artystów ludowych. W swoich rysunkach Stasiowski inspiruje się głównie demonologią ludową. Jego rysunki przedstawiają poszczególne zjawy czy demony, z ich krótkimi opisami. Inspiracje do swoich prac czerpał z historii opowiadanych przez mieszkańców wsi, lokalnych legend, czy wierzeń budzących strach wśród jego sąsiadów. Na jego rysunkach można zobaczyć więc czarownice odbierające mleko krowom, topielców czyhających na przechodniów czy gnieciuchy męczące ludzi we śnie. Rzadziej w jego pracach rysunkowych pojawiają się natomiast sceny obyczajowe.

W naszych zbiorach posiadamy również rzeźby autorstwa Jana Stasiowskiego. Odwrotnie niż u innych artystów u niego wraz z czasem poziom prac ulega pogorszeniu, na co wpływ miała postępująca choroba. Stasiowski raczej niechętnie poruszał tematy popularne wśród innych twórców ludowych, takie jak np. Chrystus Frasobliwy, gdyż uważał je za nieco oklepane. Czasem jednak wykonywał takie przedstawienia na zamówienie Cepelii. Dość chętnie jednak tworzył rzeźby o tematyce religijnej, które cechują się pewną oryginalnością i świeżym spojrzeniem na znany temat.

Stasiowski swoje prace wykonywał w drewnie, pokrywał farbami o stonowanych, raczej ciemnych kolorach, a następnie bezbarwnym lakierem.

Większość rzeźb zgromadzonych w zbiorach naszego Muzeum pochodzi z I poł. l. 70., natomiast rysunki z II poł. l. 70.

Doskonałym podsumowaniem artystycznych inspiracji Stasiowskiego, ale również podejścia do życia i jego pojmowania rzeczywistości może być notatka pozostawiona przez F. Kotulę w materiałach archiwalnych. Zanotował on w 1981 r. po spotkaniu z Chajcem, że: „[Stasiowski] dużo rzeźbi ale tych rzeźb nie sprzedaje jak dawniej, ale wynosi do lasu, gdzie je ustawia. Przypomniałem sobie, mówił mi że dla niego w lesie i w polu wszystko żyje. Po prostu- choroba- zdaje mu się, że jeśli swoje rzeźby… duchy, czarownice, fantastyczne twory… zaniesie do lasu to one tam ożyją i będą  żyły razem ze zwierzętami, roślinami, kwiatami itd.”

W tym roku nasza kolekcja wzbogacona została o „Pietę” autorstwa tego artysty, zakupioną od prywatnej kolekcjonerki, dzięki środkom finansowym pochodzącym z budżetu Województwa Podkarpackiego.