Franciszek Kotula
Franciszek Kotula - ur. 26 marca 1900 r. w Głogowie Młp., zm. 22 kwietnia 1983 r. w Rzeszowie. Docent, pedagog, muzeolog i kolekcjoner, etnograf, twórca wizji historyczno-kulturowych, publicysta i popularyzator wiedzy. Ukończył Seminarium Nauczycielskie w Rzeszowie (1920) i Wyższy Kurs Nauczycielski w Toruniu (1929).
Od najmłodszych lat był zamiłowanym kolekcjonerem. Gdy został nauczycielem historii swoje zbiory archeologiczne i etnograficzne wykorzystywał jako pomoce dydaktyczne. Gdy w 1935 r. Towarzystwo Regionalne Ziemi Rzeszowskiej zleciło mu utworzenie Muzeum Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej, na początek przekazał mu swoje zbiory. Społecznie pełnił funkcję kustosza. Po wojnie, już jako dyrektor muzeum wysiłki swe skierował przede wszystkim na gromadzenie zabytków kultury ludowej. Obok tego, przez wiele lat zbierając materiały do zamierzonych prac naukowych, zgromadził bogate prywatne archiwum: rękopisy, rysunki, fotografie i nagrania magnetofonowe.
Jako dyrektor Muzeum Okręgowego (1950-59), a następnie kierownik Działu Etnograficznego ( do 1970r.) zorganizował 20 obozów naukowo-badawczych, których wyniki publikowane były w wydawnictwach zbiorowych dotyczących historii i kultury ludowej przebadanych terenów. W 1954 r. w uznaniu zasług dla kultury i nauki otrzymał tytuł docenta a ponadto otrzymał nagrodę O. Kolberga w 1976 r. odznaczony został Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
O wyjątkowej pozycji F. Kotuli świadczą zarówno prace publikowane jak i pozostawione rękopisy artykułów, książek oraz bogate archiwum materiałów terenowych. Próbą podsumowania jego dorobku jest bibliografia jego prac z lat 1937-77 obejmująca 25 druków zwartych (głównie książek), 545 artykułów, rozpraw, recenzji, polemik, reportaży publikowanych w periodykach naukowych, prasie regionalnej czy wydawnictwach okolicznościowych (S. Darłakowa, R. Płonka, Bibliografia prac Franciszka Kotuli, w: Prace i materiały z badań etnograficznych. Rzeszów 1979).
Pisał zarówno o historii średniowiecznej jak i najnowszej, w kręgu zainteresowań F. Kotuli znajdowały się zagadnienia gospodarcze, urbanistyczne oraz historia techniki i archeologia a przede wszystkim etnografia. Folklorowi poświęcił wiele swych najważniejszych opracowań. Pisał o garncarstwie, budownictwie przysłupowym, meblarstwie i przemysłach leśnych, wykorzystując dostępne źródła historyczne dla wyjaśniania genezy wielu zjawisk kulturowych. Folklor rozumiał głównie jako źródło i dokument historyczny. Nie mając przygotowania naukowego, nie starał się szerzej interpretować materiałów folklorystycznych, ale poprzestawał na barwnych relacjach ze swych eksploracji terenowych oraz obserwacji obyczajowych. Wykształcił własny styl pisarski, określany mianem reportażu historyczno-etnograficznego.
Na uwagę zasługują pionierskie opracowania dotyczące rzeszowskich odmian stroju ludowego (Strój rzeszowski. Atlas polskich strojów ludowych. cz. V Małopolska z. 13 Lublin 1951 ; Strój łańcucki. Atlas polskich strojów ludowych. cz. V Małopolska z. V Wrocław 1953).
Był pierwszym badaczem, który określił zasięgi regionów etnograficznych Lasowiaków, Rzeszowiaków i Pogórzan (Geneza regionów etnograficznych województwa rzeszowskiego, Mielec 1968).
Ważniejsze publikacje:
- Z Sandomierskiej Puszczy. Kraków 1962
- Folklor słowny osobliwy. Lublin 1969
- Rozmowy ze skorupami. Rzeszów 1969
- Hej, leluja. Warszawa 1970
- Po Rzeszowskim Podgórzu błądząc. Kraków 1974
- Opowieści ziemi. Rzeszów 1975
- Znaki przeszłości. Warszawa 1976
- Muzykanty. Warszawa 1979
- Miasteczko. Na przykładzie Głogowa Małopolskiego i jego sąsiadów, Rzeszów 1981
- Chłopi bronili się sami. Rzeszów 1982
- U źródeł. Rzeszów 1983
- Przeciw urokom. Warszawa 1989
