Antoni Rząsa. Powroty
Czas trwania: 22.02.2014 - 18.05.2014
Kurator wystawy: Damian Drąg
Współpraca: Galeria Antoniego Rząsy w Zakopanem
Antoni Rząsa urodził się w 1919 r. w Futomie koło Rzeszowa, w miejscu mieszających się wpływów prawosławia i katolicyzmu, na granicy kultur Wschodu i Zachodu. Edukację artystyczną zawdzięczał przede wszystkim Antoniemu Kenarowi. W 1952 ukończył Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem i związał się z nim na wiele lat jako pedagog. Jednocześnie realizował własną drogę twórczą. W 1962 roku odbył swoją jedyną zagraniczną podróż artystyczną: stypendium do Włoch ufundowane przez Ministerstwo Kultury i Sztuki. Pozostając wiernym swojej wrażliwości ukształtowanej przez kulturę pogranicza, stał się jednym z najwybitniejszych i najbardziej oryginalnych polskich rzeźbiarzy współczesnych. W jego twórczości dopatrzyć się można zarówno elementów sztuki romańskiej, sztuki wczesnego renesansu, jak również polskiej sztuki ludowej oraz inspiracji prawosławnymi ikonami. Czerpiąc z tradycji stworzył dzieło na wskroś nowoczesne, niezwykle mocno oddziaływujące na współczesnego odbiorcę. Był artystą-samotnikiem, bardzo niechętnie decydował się na organizowanie wystaw. Nie lubił rozstawać się ze swoimi pracami. W 1976 roku wybudował autorską galerię w Zakopanem przy ulicy Bogdańskiego. Galeria Antoniego Rząsy, posiadająca w swoich zbiorach znaczącą część dorobku artysty, jest obecnie prowadzona przez jego syna Marcina Rząsę. Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie i Krakowie, Galerii Współczesnej Sztuki Sakralnej w Kielcach, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Muzeum Wojska Polskiego oraz w zbiorach prywatnych w USA, Belgii, Danii, Francji, Szwecji, Włoszech i Watykanie. Zmarł w 1980 roku w Zakopanem. Jest pochowany na cmentarzu zasłużonych na Pęksowym Brzyzku. Z Futomy Antoni Rząsa wyjechał ostatecznie w 1947 roku. Tęsknił. W 1964 korzystając z rocznego urlopu w szkole, przyjechał w rodzinne strony, do Dachnowa. Do Dachnowa przyjechałem bo chciałem zobaczyć tą chatkę, o której mi Kostek pisał. Jest stara kryta pod słomą, 5x4 m izba i w sieni jakby kuchnia, bez podłogi, dwa okna, blisko szosy, przystanku i sklepu. Trochę trzeba to poprawić, na zimę otulić. Trochę to moje przedsięwzięcie zbyt romantyczne, mimo to mam ochotę. Drzewa w Dachnowie jest dużo, mam zamiar jeśli mi się uda wydzierżawić na 6-7 miesięcy, trochu popracować, naszkicować rzeźb jak najwięcej, później przed wyjazdem przerzucić do Zakopanego i tam kończyć. Prawdziwa rozkosz mieć pod dostatkiem materiału. Rzeźbił bez wytchnienia. Do Zakopanego wrócił z czterdziestoma szkicami rzeźb. Aby je przewieźć wynajął wagon kolejowy. Z tego czasu pochodzą zdjęcia Haliny Rząsowej prezentowane na wystawie.
Retrospektywna wystawa prac Antoniego Rząsy zostanie udostępniona zwiedzającym w Muzeum Etnograficznym im. F. Kotuli w Rzeszowie od 21 lutego do 18 maja br. Organizatorem wystawy jest Muzeum w Rzeszowie oraz Galeria Antoniego Rząsy w Zakopanem. Ponadto, eksponatów na wystawę użyczyli parafia pw. Św. Walentego w Futomie oraz Biuro Wystaw Artystycznych w Rzeszowie.
tekst: Magda Ciszewska-Rząsa
