Rok 2014 rokiem Oskara Kolberga

Wiek XIX to okres rozbudzenia zainteresowania „ludem”, uznanym za ostoję „rodzimej polskości” i znaczącą politycznie siłę przyszłego odrodzenia niepodległego bytu Rzeczypospolitej. To czas niebywałego rozkwitu „poszukiwań” prowadzących do obfitej dokumentacji dotyczącej kultury ludowej i w drugiej połowie stulecia, do narodzin nowych dyscyplin naukowych: etnografii i folklorystyki. Nastąpiło wówczas bardzo istotne przewartościowanie poglądów na naturę polskiej tradycji narodowej. Odrzucano sarmatyzm i kosmopolityzm, a eksponowano rodzimą słowiańskość uosabianą przez tradycyjną kulturę wiejską, chłopską, ludową. W okresie romantyzmu poszukiwano i badano poezję i prozę ludową w kontekście najczystszych i nieskażonych przejawów twórczości i kultury. Starano się poznać „ducha ludu” ukrytego w pieśniach, bajkach, wierzeniach czy obrzędach ludowych.
Dopiero w okresie pozytywizmu odkryto ostatecznie zróżnicowanie etnograficzne kraju, a ówczesne ludoznawstwo zaczęło stawiać przed sobą nowe cele. Jednym z nich była potrzeba badania sposobu życia ludu w każdej prowincji, w każdym regionie i okolicy. Wyzwania tego podjął się Oskar Kolberg (1814-1890), który był pierwszym „pełnym” polskim etnografem i folklorystą.*
Henryk Oskar Kolberg stworzył dla nauki i kultury polskiej bezcenny zespół materiałów źródłowych – opracował i realizował wielki program badań folklorystycznych i etnograficznych, pozostawiając nam wielotomowe dzieło Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce oraz ogromne archiwum rękopiśmienne. Dzieło jego przedstawia stan kultury ludowej w XIX w. z całego terytorium dawnej Rzeczypospolitej, jej zróżnicowanie regionalne i bogactwo. Żaden inny naród europejski nie ma takiego zespołu źródeł z tej epoki, zwłaszcza z zakresu muzyki ludowej,  opracowanego według systematycznie realizowanego planu. Dokumentacja zgromadzona przez Oskara Kolberga już od blisko stu pięćdziesięciu lat służy, zgodnie z zamierzeniem autora, przede wszystkim naszej etnografii, folklorystyce i etnomuzykologii.
Urodził sie 22 lutego 1814 r. w Przysusze. W latach 1823–1830 był uczniem renomowanego Liceum Warszawskiego, równocześnie uczył się muzyki, m.in u J. Elsnera. W latach 1835–1836 kontynuował studia muzyczne w Berlinie. Po powrocie do Warszawy, około roku 1839, zaczął zapisywać melodie ludowe, najpierw w okolicach Warszawy, stopniowo poszerzając badania na dalsze regiony.  W roku 1865 przedstawił na łamach czasopisma „Biblioteka Warszawska” swój program badań etnograficznych i opracowywania ich wyników w postaci etnograficzno-folklorystycznych monografii regionalnych. Odtąd konsekwentnie realizował tę koncepcję, wydając w latach 1865–1869 trzy tomy Ludu i szukał środków finansowych na druk tomów następnych..
W roku 1871 Kolberg przeniósł się z Warszawy w okolice Krakowa, ponieważ Krakowskie Towarzystwo Naukowe podjęło się współfinansowania Ludu. Zobowiązanie to przejęła w 1873 r. utworzona właśnie Akademia Umiejętności. Kolberg był członkiem Komisji Antropologicznej Akademii i przewodniczącym jej Sekcji Etnologicznej.
Opublikował łącznie 33 tomy Ludu i Obrazów etnograficznych, dwa tomy następne przygotował do druku. Pozostawił ogromny zespół rękopisów, zawierający głównie materiały folklorystyczne i etnograficzne i na ich podstawie wydano drukiem następne monografie. Jego Dzieła wszystkie, wydawane przez Instytut im. Oskara Kolberga w Poznaniu, obejmują także jego dorobek kompozytorski i liczą, jak dotychczas 85 tomów.**
 
Bibliografia:
*J. Burszta, Chłopskie źródła kultury, Warszawa 1985
**http://imit.org.pl/
 
Fotografie: 
Fot.1. O. Kolberg, druk wg Stachiewicza, ze zbiorów Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze, za zgodą IMIT
Fot..2. O. Kolberg, miniatura  T. Rybkowski, bez oprawy, ze zbiorów Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, za zgodą IMIT
Fot.3. Drzeworyt, A. Regulski, wg rys. F. Tegazzo, ze zbiorów Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze, za zgodą IMIT