Zawiązywanie dzwonów
Istotnym i bardzo ciekawym elementem obrzędowości wielkanocnej było tzw. „zawiązywanie dzwonów”, które miało miejsce w Wielki Czwartek. Przez kolejne dni, aż do gloria w Wielką Sobotę, dźwięk dzwonów na znak żałoby, zostawał zastąpiony przez klekot kołatek.
Milczenie dzwonów wprowadzało chaos w normalne, uporządkowane życie mieszkańców wsi, gdyż dzwony miały ogromne znaczenie w tradycji wiejskiej, a ich rolę odzwierciedlała umieszczana na nich sentencja: „Wołam żywych, opłakuję zmarłych, łamię pioruny”.
Dźwięk dzwonów dzwoniących na Anioł Pański wyznaczał rytm dnia mieszkańcom wsi, dzwony informowały ich o konieczności gaszenia pożaru, zbliżającej się powodzi, czy najeździe nieprzyjaciół.
Za zmarłych dzwony odzywały się godzinę po zmroku. Wierzono również, że tylko ich dźwięk w ostatniej drodze na cmentarz jest w stanie bezpiecznie odprowadzić duszę zmarłego w zaświaty. W Starym Borku k. Rzeszowa wierzono, iż dzwon umieszczony w miejscowej kapliczce pomaga zaznać spokój i odejść z tego świata, tym którzy nie mogli skonać.
Apotropeiczna moc dzwonów strzegła zarówno żywych, jak i zmarłych od działania złych mocy: „Wierzono, że diabeł nie dociera do dusz chrześcijańskich wszędzie tam, gdzie dociera głos (...) dzwonów”.
W tradycji wiejskiej dzwony były obdarzane ogromnym szacunkiem, traktowano je niemal jak żywe i nadnaturalne istoty: „W życiu codziennym stawały sie jakby dobrymi duchami ostrzegawczymi, które poufnym głosem zwiastowały smutek lub radość, spokój albo niepokój, niekiedy zwoływały, niekiedy upominały. Nazywano je imionami ludowymi (...) wiedziano co znaczy kiedy sie odezwą i rozumiano ich tony”.
Z powodu tych wszystkich sytuacji, w których dzwony odgrywały istotną rolę, ich zamilknięcie na okres prawie trzech dni wprowadzało chaos w istniejący porządek świata. Mieszkańcy zostawali pozbawieni opieki i narażeni na działanie złych mocy, wobec tego milczenie dzwonów w okresie wielkanocnym zdecydowanie wykraczało poza przypisywaną mu kościelną tradycję.
Bibliografia:
A. Karczmarzewski, Ludowe obrzędy doroczne, Rzeszów 2012
B. Ogrodowska, Święta polskie. Tradycja i obyczaj, Warszawa 1996
