Ku czci Matki Bożej. O majówkach na Podkarpaciu.
Maj z uwagi na budząca się do życia przyrodę miał w obrzędowości ludowej szczególne miejsce, natomiast w kościele katolickim był miesiącem poświęconym Matce Boskiej. Co rok, 13-go maja rozpoczyna sie cykl nabozeństw fatimskich upamiętniajacych rocznicę objawień Matki Bożej. Starsza tradycja, sięgająca korzeniami do pierwszych wieków chrześcijanstwa nakazująca czczenie Matki Bozej, zrodziła tradycję, zgodnie z którą w miesiacu maju, w przy przydrożnych kapliczkach i figurach od pokoleń gromadzili się wierni śpiewając pieśni ku czci Maryi. Początki tej tradycji w Europie Zachodniej sięgają przełomu XIII i XIV wieku, nawiązując do tradycji Wschodu, gdzie już od V wieku pieśnią sławiono imię Matki Bożej. W Polsce pierwsze nabożeństwo majowe odbyło się w 1838 r. w Tarnopolu, szybko rozprzestrzeniając się na terenie całego kraju. Nabożeństwa odbywały się zarówno w kościołach jak i przy kapliczkach i grotach w których często na pamiątkę objawień ustawiano figurki Matki Bożej.
W 1914 roku podczas prowadzonych badań terenowych pracownicy naszego Muzeum wraz z IS PAN w Warszawie odwiedzili kilka wsi podkarpackich w celu udokumentowania tradycji związanych z nabożeństwami majówkowymi. We wsi Bratkowice k. Rzeszowa istnieje bardzo bogata tradycja majówkowa. Tu, podobnie jak w pozostałych miejscowościach (Dzwonowa, czy Dęborzyn, gm. Dębica) przez cały maj w godzinach wieczornych gromadzą się pod kapliczkami mieszkańcy wsi, by oddać cześć Matce Bożej.
W miejscowości Bratkowice k. Rzeszowa, w przysiołku Zastawie, kilkanaście lat temu stanęła kapliczka Matki Bożej, jako wotum wdzięczności za powołanie kapłańskie syna. Ufundowana kapliczka szybko stała się miejscem, gdzie ochoczo zaczęły się gromadzić grupki okolicznych mieszkańców, zapoczątkowując tym samym nową tradycję śpiewów majówkowych przy kapliczce. Dotychczas mieszkańcy wsi gromadzili się przy krzyżu usytuowanym w lesie, jednak z uwagi na trudności związane z dojazdem oraz wiekiem osób starszych, tradycja śpiewania majówek na pewien czas zanikła.
W miejscowości Białoboki k. Łańcuta, nie ma natomiast tradycji śpiewania majówek przy kapliczkach. Jakąś nie jasną wzmiankę na ten temat pamiętała pani Bronisława Wołowiec ( ok. 70-letnia pieśniarka ludowa) z ust jeszcze swojej babki, która uczestniczyła w nabożeństwach majówkowych przy kapliczkach. W Strażowie k. Rzeszowa majówki ku czci matki Bożej odbywają się pod pomnikiem Grunwaldu. Palikówce przy figurze Matki Bożej, przez cały maj okoliczni mieszkańcy gromadzą się i śpiewają majówki, litanie, a później pieśni maryjne. Nieodzownym elementem nabożeństw majowych odbywających się w kościołach jest powstała około XII wieku Litania Loretańska, w której jeszcze w XVII wieku Święta Kongregacja Obrzędów zakazała dokonywania zmian. Dzięki temu przetrwała do naszych czasów w niezmienionej formie. Litania ta często także jest odmawiana lub śpiewana przy kapliczkach.
Na terenie całej Polski obserwuje się obecnie nawrót ku dawnej tradycji majówkowych jednak w wielu przypadkach zmienionej formie. W tym roku w gminie Frysztak, w miejscowości Kobyl odbędzie się trzecia już „Majówka przy kapliczce", podczas której pieśni maryjne wykonają chóry z Czudca i Frysztaka.
W miejscowości Dobrynin (gm. Przecław) od 1966 roku z inicjatywy ówczesnego proboszcza parafii i zarazem założyciela Orkiestry- księdza Wojciecha Zygmunta codziennie w maju o godz. 19.00, po mszy świętej, muzycy Orkiestry Dętej Dobrynin wykonują melodie pieśni maryjnych z wieży kościoła w Dobryninie. Jest to już 50-letnia tradycja tej miejscowości, mimo to co roku budzi wielkie emocje wśród mieszkańców i zachwyt przyjezdnych.
https://www.youtube.com/watch?v=0l8rTznHKTE
Emilia Jakubiec-Lis
