Metalowa biżuteria ludowa

Biżuteria ludowa kojarzy się zwykle z czerwonymi koralami. Warto zwrócić uwagę na fakt,           iż wśród mieszkańców podkarpackich wsi zanana była również biżuteria metalowa, która największą popularność zyskała na przełomie XIX i XX w. 

Pod koniec XIX w. pojawiły się metalowe pierścienie ślubne. Wykonywane były z mosiądzu, pakfongu lub stopu srebra. Pierścienie miały formę prostej obrączki lub pierścionka z koralowym         (lub imitującym go) oczkiem, często otoczone koronką ząbkowaną lub ozdobioną ornamentem rytym. Z okolic Rzeszowa znane są również obrączki z symbolem dwóch połączonych dłoni.

Również metalowe były spinki do koszuli, które zaadaptowane zostały w XIX w. z mody szlacheckiej. Spinkę przekładano przez dziurki w kołnierzyku koszuli, spinając go. Robiono je z pakfongu lub srebra, ozdabiając oczkiem koralowym lub granatowym. Spinka miała formę stożka o ściętym wierzchołku.

Jednym z najkosztowniejszych i robiących największe wrażenie dodatkiem ubioru występującym w stroju przeworskim i łańcuckim była obręcz. Był to pas złożony z metalowych (mosiężnych, miedzianych, bardzo rzadko srebrnych) prostokątnych sztabek utwierdzonych na skórzanym pasku. Sztabek było od 14 do 19 i zdobione były one grawerowanym, rytym lub odlewanym ornamentem geometrycznym lub roślinnym. Zapinano go za pomocą zapinki o kształcie ściętego ostrosłupa z prostokątna podstawą. Obręcz wywodzi się z metalowych pasów noszonych przez wyższe warstwy społeczne późnego średniowiecza, zaczerpnięte potem z mody szlacheckiej odgrywały ważną rolę podczas ślubu mieszkańców okolic Przeworska i Łańcuta.

Równie ciekawym dodatkiem metalowym, także zaczerpniętym ze stroju szlacheckiego, były pągwice i metalowe guzy, które przyszywano do prawej poły żupana, również w stroju łańcuckim i przeworskim.  Były one odlewane, miały formę gruszki. Mogły być gładkie lub ozdobione wytłaczanym bądź puklowanym ornamentem spiralnie skręconych motywów.

Z metali wykonywane były również medaliki, krzyżyki oraz okuwki będące dekoracją korali, o których już była mowa w przedostatnim temacie tygodnia.

Bibliografia:

Kotula Franciszek:

1951, Strój rzeszowski, [w:] Atlas Polskich Strojów Ludowych cz. V, z. 13, Lublin;

1955, Strój Łańcucki, [w:] Atlas Polskich Strojów Ludowych cz. V, z. 5, Wrocław;

Piskorz-Branekowa Elżbieta:

2008, Biżuteria ludowa w Polsce, Warszawa

Judyta Sos:

2010, Ubiory ludowe w Rzeszowskiem (płyta CD), Rzeszów.