Józef Ryś

 
Józef Ryś urodził się w 1898 roku, w ubogiej chłopskiej rodzinie z Łąki. Od wczesnego dzieciństwa objawiał swój talent rysując wszystkim co wpadło mu w ręce po ścianach, piecu, meblach, skrawkach papieru.  Wcześnie też zachwycił się muzyką. Mając kilka lat skonstruował swoje pierwsze skrzypce. Potrafił odtworzyć z pamięci zasłyszane melodie.
 
Rozwój talentów przerwała mu I wojna światowa, w 1917 roku trafił do Hercegowiny,  później do Włoch. Po powrocie do domu wraz z kolegami utworzył trio grające na weselach. Następnie losy rzuciły go w wojnę polsko-bolszewicką, podczas której został ranny. W trakcie pobytu w szpitalu od innego żołnierza nauczył się grać z nut. Po roku 1921, w rodzinnej wsi założył zespół, w którym grał na skrzypcach, basach, flecie i perkusji.
 
Józef Ryś, mimo iż zakończył edukację na czwartej klasie Szkoły Ludowej, był człowiekiem wszechstronnie uzdolnionym. Pasjonowała go literatura, projektował wzory hafciarskie i makatki, pisał wiersze i opowiadania, rzeźbił w drewnie, nie zaniedbując przy tym obowiązków gospodarskich i rodzinnych. Ponadto przyjaźnił się z wieloma oryginalnymi osobami o szerokich horyzontach i godzinami potrafił oddawać się dyskusjom na różne tematy. W 1953 roku został zaangażowany przez Państwowy Instytut Sztuki do zebrania i udokumentowania pieśni śpiewanych we wsiach Łąka, Terliczka i Łukawiec. Był doskonałym obserwatorem otoczenia. Rysował otaczających go ludzi, a swoje prace opatrywał komentarzem, czasem żartobliwym, czasem krytycznym. Potrafił wytknąć przywary społeczne mieszkańców wsi. 
 
W latach 50. XX w. zaprzyjaźnił się z Franciszkiem Kotulą. Za jego namową napisał „Wesele łąckie”, niepowtarzalne dzieło opisujące ludowe zwyczaje, bogato zilustrowane, zawierające 82 pieśni. Niestety autor nie doczekał wydania tej pracy, zmarł kilka miesięcy wcześniej, w roku 1971. Mimo rosnącej popularności, do końca życia pozostał skromnym człowiekiem.
 
Z tekstami i rysunkami Józefa Rysia z Łąki można zapoznać się w Archiwum naszego Muzeum.
 
 
Bibliografia:
Andrzej Klimczak, Józef Rys znany i nieznany, [w:] Na łącka nutę. Album twórczości Józefa Rysia z Łąki, Łukawiec 2014, wyd. Towarzystwo Inicjatyw Społecznych „GAMA”;
Franciszek Kotula, biogram [w:] Józef Ryś z Łąki. Kronikarz wydarzeń, rysownik typów- katalog wystawy, Rzeszów 1966;
Krzysztof Ruszel, Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem, Rzeszów 2004;