Muzyczne Podkarpacie.

Muzyczne Podkarpacie. Badania terenowe. Na fot. Orkiestra Dęta Dobrynin.

Znajdująca się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie kolekcja muzykaliów zawdzięcza swoje istnienie działalności badawczej Franciszka Kotuli, który w połowie lat 50. rozpoczął dokumentację folkloru Rzeszowszczyzny.

Podczas przeprowadzonych pod jego kierownictwem 20. wypraw badawczych przebadano ok. 100 miejscowości i nagrano ponad 2000 pozycji muzyki ludowej. Nagrania te często stanowią jedyną utrwaloną wersję wypowiedzi lub wykonania utworu, co świadczy o unikalności zbioru. W latach 70-tych rozpoczęte dzieło Franciszka Kotuli kontynuował zespół muzealników rzeszowskich pod kierownictwem dr Krzysztofa Ruszla. W tym okresie zorganizowano kolejnych 10 obozów badawczych, w wyniku których zgromadzono imponujący materiał dokumentujący folklor muzyczny Podkarpacia, będący dziś łącznie ze zbiorami Franciszka Kotuli jedyną na Podkarpaciu tego rodzaju kolekcję. Są to zasadniczo rejestracje terenowe z lat 1964-1979, zrealizowane z udziałem muzykologa prof. Bogusława Linette’a.

Istotny człon zbioru tworzy kolekcja instrumentów muzycznych odzwierciedlająca skład instrumentarium dawnej Rzeszowszczyzny. Początki tej kolekcji sięgają lat 50-ych, kiedy Muzeum Zamek w Łańcucie i Wojewódzka Rada Narodowa w Rzeszowie przekazały do rzeszowskiego Muzeum zbiór idiofonów i aerofonów (łącznie ok. 250 sztuk), dając bazę wyjściową dla dalszych działań kolekcjonerskich, które znalazły rozwinięcie w latach 80. Obecnie kolekcja liczy blisko 100 instrumentów muzycznych i jest jedynym tak dużym zbiorem instrumentów na terenie Podkarpacia.

Zarzucona w latach 80. działalność dokumentacyjna Muzeum wznowiona została w 2012 roku. Pretekstem do podjęcia działań w tym zakresie była realizowana wówczas wystawa multimedialna pt. „Muzyka i śpiew ludowy Podkarpacia”. Wystawie towarzyszył komentarz wraz z płytą CD zawierającą archiwalne nagrania folkloru muzycznego Rzeszowszczyzny, która otrzymała I Nagrodę w konkursie Fonogram Źródeł 2012 Polskiego Radia Pogram 2. W nawiązaniu do podjętych w tym zakresie działań, w 2014 roku, w ramach obchodów Roku Kolberga, dzięki uzyskanemu dofinansowaniu ze środków MKiDN, Muzeum przeprowadziło badania terenowe dokumentujące folklor muzyczny naszego regionu. Kontynuację tego działania podjęto w 2016 roku, uzyskując po raz kolejny środki z budżetu MKiDN na realizację działań dokumentacyjno-popularyzatorskich folkloru muzycznego. Działanie pod nazwą „Międzypokoleniowa sztafeta folkowa. Badania terenowe”, wzbogaciło muzealne Archiwum o kolejne cenne materiały źródłowe.

Dotychczasowa eksploracja terenu pod kątem lokacji zasobów instrumentów muzycznych, skierowała naszą uwagę w stronę działalności orkiestr dętych. W 2017 roku dzięki uzyskanemu dofinansowaniu ze środków MKiDN, Muzeum kontynuuje wznowione przed kilkoma laty działania dokumentacyjno-badawcze, tym razem skupiając uwagę na działalności orkiestr dętych obszaru podkarpackiego.

Fragment wernisażu wystawy  „Bijcie w kotły w trąby grajcie…”  Występ Orkiestry Dętej OSP Dylągówka.

W ramach obecnie realizowanego projektu Muzeum pozyskało pamiątki po słynnym w regionie muzyku i animatorze kultury muzycznej – Józefie Strzępku (1889-1967), kapelmistrzu orkiestry dętej w Dobrzechowie k. Strzyżowa i orkiestry dętej w Strzyżowie, a także klarnecisty działającej w pobliskim Kożuchowie kapeli ludowej Jana Prejsnara. Kolekcję tworzy siedem instrumentów dętych, tj.  saxhorn, waltornia z przełomu XIX/XX w., trzy trąbki „B”, w tym jedna złocona (okres międzywojenny), puzon tenorowy suwakowy „B”, klarnet B oraz pulpit nutowy i dwie batuty dyrygenckie., a także fotografie i bogaty zestaw nut na orkiestrę dętą, chór oraz kapelę ludową. Pozyskane eksponaty poszerzyły dotychczasową kolekcję instrumentów oraz nadały nowy kierunek rozwojowi istniejącej kolekcji. 

Wspomnianą wyżej kolekcje obok innych pamiątek dot. działalności orkiestr dętych prezentuje wystawa „Bijcie w kotły, w trąby grajcie…” w Muzeum Etnograficzym im. F. Kotuli w Rzeszowie, Rynek 6 będąca podsumowaniem tegorocznego projektu „Muzyczne Podkarpacie. Badania terenowe”.

Fot. Fragment wystawy „Bijcie w kotły, w trąby grajcie…”