Czapki z głów!
W stroju Rzeszowskim wyróżniamy trzy grupy kostiumologiczne (które wyodrębniły się w latach 60. poł. XIX w.) – stroje noszone przez chłopów mieszkających w okolicach Rzeszowa, Łańcuta i Przeworska.
Do czasów I wojny światowej starsi gospodarze w naszym regionie nosili półdługie włosy z grzywką, czasem przycinaną od garnka (który wkładano na głowę w charakterze miary). Modne też były długie wąsy.
Latem mężczyźni zakładali słomiane kapelusze, które na co dzień pozbawione były ozdób. Kapelusze odświętne opasywano aksamitną wstążką czarnego koloru lub kolorowym sznurkiem. W rzeszowskim bardzo popularny był kapelusz makowy, zrobiony z czarnego filcu. Zdobiono go aksamitką, na którą naszywano świecidełka (koraliki, szelążki, płytki celuloidowe), sztuczne kwiaty, lub zatykano za nią pawie pióro. W chłodne dni często noszono czapkę zwaną magierką lub żarnami. Zimą noszono również czarne baranice.
Najstarszym męskim nakryciem głowy występującym w stroju łańcuckim były czapki zwane dłubankami. Były one wysokie na ok. 30 cm. Szyto je z czerwonego lub siwego sukna fabrycznego. Ozdobione były otokiem z czarnego baranka. W pierwszym dziesięcioleciu XX w. zostały one zastąpione czapkami krakówkami (rogatywkami). Rogatywki szyto z czerwonego sukna z otokiem barankowym, za który zatykano pawie pióra.
Mężczyźni w okolicach Przeworska latem nosili czarny kapelusik, ozdobiony wstążką lub aksamitką czarnego koloru, klamerką i piórkiem. Zimą natomiast zakładali baranice.
baranica – męska czapka ze skóry baraniej lub koźlęcej z widocznym runem;
dłubanka – wysoka czapka sukienna o niedużych rogach, z otokiem barankowym;
kapelusik – męski kapelusz noszony w okolicach Przeworska, przybierał różną formę zależnie od wsi, ozdobiony barwnymi sznurkami, wstążką, lub czarną aksamitką z klamerką i piórem.
kapelusz makowy – odświętny kapelusz męski o okrągłej główce, płaskim denku i lekko podwiniętym rondzie; robiony z czarnego filcu, ozdabiany kolorowymi sznurkami lub aksamitną taśmą;
magierka (żarna)- okrągła czapka męska z wywiniętym otokiem i odrębnym denkiem zrobiona na drutach z białej wełny, często zdobiona czerwonymi i zielonymi punkcikami układającymi się pasmowo;
rogatywka – męskie sukienne nakrycie głowy o czworokątnym denku z obszyciem barankowym;
runo – nie sprzędziona wełna owcza
Bibliografia:
Kotula Franciszek:
1951, Strój rzeszowski, [w:] Atlas Polskich Strojów Ludowych cz. V, z. 13, Lublin;
1955, Strój Łańcucki, [w:] Atlas Polskich Strojów Ludowych cz. V, z. 5, Wrocław;
Piskorz-Branekowa Elżbieta:
2006 , Polskie stroje ludowe, cz. 1, Warszawa;
2007, Polskie stroje ludowe, cz. 2, Warszawa;
Judyta Sos:
2010, Ubiory ludowe w Rzeszowskiem (płyta CD), Rzeszów.
