Polifonia pamięci na granicach karpackich światów 14.09.2023 – 19.11.2023
Serdecznie zapraszamy wszystkich miłośników fotografii na wernisaż wystawy organizowanej w ramach V RZESZOWSKIEGO WEEKENDU FOTOGRAFII. „Patrz! Szeroko”
Polifonia pamięci na granicach karpackich światów
Tomasz Kosiek
14 września 2023, godz. 18.00
Miejsce: Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie, ul. Rynek 6
kurator Michał Sita
aranżacja Anna Pilawska-Sita
opracowanie graficzne Agata Pietraszko
konsultacje kartograficzne i komentarze do map Wojciech Krukar
opracowanie nagrań dźwiękowych Wojciech Lubertowicz
wystawa czynna od 14.09.2023 do 19.11.2023
wystawa jest częścią Rzeszowskiego Weekendu Fotografii
zrealizowana została ze środków Center for Governance and Culture in Europe, University of St. Gallen
Wystawa zestawia ze sobą:
- zdjęcia Tomasza Kośka – dokumentację miejsc upamiętnień, krajobrazów, pomników i pozostałości funkcjonujących tu równolegle reżimów pamięci
- dźwiękowe relacje mieszkańców i pejzaż dźwiękowy karpackich przestrzeni
- mapy terenu trójstyku granic Polski, Ukrainy i Słowacji powstałe w różnych okresach historycznych na potrzeby zmieniających się organizmów państwowych – od józefińskich map Galicji, przez nazistowskie mapy Generalnego Gubernatorstwa, po współczesne mapy turystyczne.
Na jednym ze szczytów w Beskidach Wschodnich (zwanych w Polsce Bieszczadami) spotykają się granice trzech państw: Polski, Ukrainy i Słowacji. Ustawiono na nim granitowy obelisk z godłami wspomnianych państw. Góra i jej najbliższe okolice wzdłuż głównego grzbietu karpackiego tworzą dział wodny, oddzielający zlewnie mórz Bałtyckiego i Czarnego. Ów wododział, w sensie symbolicznym, dzieli także pamięci społeczne mieszkańców tego karpackiego pogranicza. Jeszcze na początku XX w. tereny te znajdowały się w granicach jednego organizmu państwowego, tj. Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Na przestrzeni ostatniego wieku, wskutek zmian społeczno-politycznych, wokół wododziału powstawały i upadały kolejne państwa. W niedalekiej przeszłości te wielokulturowe przestrzenie, stanowiące peryferia w stosunku do politycznych centrów, naznaczone zostały Zagładą ich żydowskich i romskich mieszkańców, a także masowymi deportacjami miejscowych społeczności. Dziś, w promieniu 50 km od Krzemieńca znajdziemy niezliczone ślady po byłych mieszkańcach tych terenów oraz upamiętnienia nawiązujące do (nie)istniejących państw i celebrowanych przez nie wydarzeń historycznych.
Pogranicza państw narodowych wokół karpackiego wododziału stanowią przestrzenie nachodzących na siebie różnych i płynnych interpretacji przeszłości i polityk pamięci. Miejscami pamięci są zarówno same granice, jak i ich nasycone narodową symboliką i upamiętnieniami przygraniczne krajobrazy. Wskutek przesunięć granic, migracji, przemytu, relacji matrymonialnych pamięć na karpackim pograniczu wybrzmiewa wielogłosem. W terenie nietrudno dostrzec zderzenia oficjalnych pamięci – tych narodowych i państwowych, z nieoficjalnymi, przemilczanymi, oddolnymi.
Za pomocą obrazu, dźwięku i instalacji komentujemy ślady przeszłości, powstających i upadających państw i reżimów pamięci. Zdajemy relację z polifoniczności pamięci na karpackim pograniczu – patchworku, po którym można się poruszać wieloma ścieżkami. Jedną z nich proponujemy na wystawie.
dr Tomasz Kosiek – antropolog społeczno-kulturowy, absolwent poznańskiej etnologii (UAM), adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Stypendysta między innymi Funduszu Wyszehradzkiego i Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. Badawczo interesują go procesy tożsamościowe w społecznościach mniejszościowych, a także zagadnienia pamięci społecznej na pograniczach. Prowadzi badania etnograficzne w Polsce, Ukrainie i Rumunii, głównie w Karpatach. Obecnie prowadzi badania na temat lokalnej ekonomii w Karpatach Wschodnich. W terenie zawsze ma przy sobie aparat fotograficzny, którym dokumentuje życie badanych społeczności. Swoje fotografie z Marmaroszu prezentował na dwóch autorskich wystawach w Krośnie (2021) i Zagórzu (2022). Jedno z jego karpackich zdjęć zdobyło III miejsce w VIII edycji Konkursu „Portret Prawdziwy” (2020) oraz II miejsce w konkursie „Tradycja w obiektywie” (2019 r.). tkosiek@ur.edu.pl
Michał Sita – fotograf, kurator. Absolwent fotografii na ITF w Opawie i antropologii na UAM w Poznaniu, gdzie obecnie pracuje nad doktoratem dotyczącym społecznych sposobów używania przeszłości we współczesnej Polsce. Współautor interdyscyplinarnej analizy międzywojennych fotografii zoologicznych Wiesława Rakowskiego, oraz książki „Củ Chi Tunnels Restoration Report” (Fotograficzna Publikacja Roku 2020), autor publikacji „Historia Polski zeszyt ćwiczeń vol. 1” – stanowiącej wizualny komentarz do badań etnograficznych w Murowanej Goślinie. Kurator wystaw m.in. Małgorzaty Lebdy i Rafała Siderskiego, Mayumi Suzuki, Jana Kurka, Wiesława Rakowskiego. Odpowiadał za realizację ekspozycji m.in. Martina Parra i Rimaldasa Vikšraitisa czy Sputnik Photos. W latach 2020–2021 jeden z kuratorów programu talentów 6×6 World Press Photo. Autor tekstów o fotografii, stały współpracownik redakcji Kultury u Podstaw. www.michalsita.com
Anna Pilawska-Sita – architektka, absolwentka Wydziału Architektury i Wzornictwa Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu i Polskiej Szkoły Dendrologii i Arborystyki. Laureatka Konkursu im. Marii Dokowicz, wyróżniona w konkursie Dyplom Roku / nagroda im. Zbyszka Zawistowskiego, finalistka Nagrody Architektonicznej Województwa Wielkopolskiego w kategorii Młody Twórca 2021. Stypendium Ministerstwa Kultury w obszarze opieki nad zabytkami pozwoliło jej zebrać materiały stanowiące podstawę książki „Củ Chi Tunnels Restoration Report”. Pracowała m.in. w Niemczech, w Wietnamie, Republice Południowej Afryki. Obecnie prowadzi autorską pracownię projektową. Członkini Stowarzyszenia Architektów Polskich i Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego. Interesuje się tematyką zielonej architektury i wpływu przyrody, istniejącej i introdukowanej, na obszary zurbanizowane. Współpracuje z instytucjami kultury realizując projekty wystaw oscylujących wokół tematyki dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. @annapilawskasita_architekt
University of St. Gallen jest mecenasem wystawy. Zdjęcia i nagrania zaprezentowane na niej powstały w ramach projektu Broadcasting from the Forgotten European Borderlands: Carpathian Watershed in the Polyphony of Voices finansowanego przez Center for Governance and Culture in Europe, University of St. Gallen.
organizatorzy:
wystawa jest częścią Rzeszowskiego Weekendu Fotografii
wystawa zrealizowana ze środków Center for Governance and Culture in Europe, University of St. Gallen
